خودرو به یک قدمی بورس کالا رسید و قرار است تا دو الی سه هفته دیگر خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شود.
به گزارش نبض صنعت، خودرو به یک قدمی بورس کالا رسید و قرار است تا دو الی سه هفته دیگر خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شود. بر همین اساس در جلسه مردادماه سال جاری با بررسی پنج مدل خودروی وارداتی قرار شد با پذیریش 2512 دستگاه خودروی وارداتی از سوی چهار شرکت عرضهکننده موافقت شود.
با توجه به ممنوعیت واردات و افزایش قیمت خودروهای وارداتی در بازار، این عرضه میتواند تا حدودی بازار خودرو را به آرامش برساند؛ به نوعی اجازه دهد که این خودروها با قیمت عرضه و تقاضا معامله شوند و نه قیمت تعیینشده توسط دلالها. سالهاست قیمت تمامی خودروها در بازار توسط دلالها تعیین میشود و در میان عرضه و تقاضا هیچ نقشی ندارد و دلالها در زمانهای خاص میتوانند قیمتها را بیشتر یا کمتر کنند.
همین شرایط ایجاد شده توسط دلالها باعث شده مردم به دنبال عرضه خودرو در بورس کالا باشند و ترجیح دهند در بازاری شفاف معاملات خود را انجام دهند. داستان عرضه خودرو در بورس کالا مربوط به امروز و دیروز نیست؛ این عرضه برای اولین بار در سال 1396 مطرح شد که پس از چند هفته از یادها رفت، پس از آن تا سال 1401 بارها مسئله عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شد اما هیچیک به سرانجام مشخصی نرسید. در نهایت 28 اردیبهشتماه همان سال سرانجام خودرو وارد بورس کالا شد که تجربه بسیار موفقی بود و اغلب خودروها پایینتر از قیمت بازار آزاد معامله شدند.
در این بین کارخانجات نیز از شرایط ایجاد شده رضایت داشتند. علت این موضوع این بود که سود حاصل از افزایش قیمت به کارخانجات میرسید که اگر این روند ادامهدار میبود در میانمدت کاهش زیان آنها را شاهد بودیم، اما مسیر عرضه خودرو در بورس کالا نیمهتمام ماند و شورای رقابت مانع اصلی شفافیت شد. البته این عرضه یک بار و تنها در سال 1401 بود و چندین بار تکرار شد و چندین بار شورای رقابت به بهانههای مختلف جلوی عرضه آن را گرفت.
حال به گفته رئیس سازمان بورس قرار است عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا آغاز شود. حجتاله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به عرضه خودرو در بورس کالا گفت: عرضه خودروهای خارجی در بورس در حال طی کردن مراحل اداری است و فکر نمیکنم این روند بیشتر از سه هفته طول بکشد.
وی درباره عرضه خودرو در بورس اظهار کرد: اگر عرضهکننده کالایی را معرفی کند، چه خودرو، چه سیمان، چه فولاد یا هر کالای دیگری، این موارد بررسی میشود و اگر ضوابط بورس کالا را داشته باشد و استاندارد باشد و سپس بتواند بهصورت انبوه و پشتوانهدار عرضه شود، معمولاً از سوی بورس پذیرش میشود. البته باید ضوابط رعایت شده باشد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره پذیرش خودروهای وارداتی نیز با بیان اینکه چند هفته گذشته جلسه بررسی این موضوع برگزار شده است، افزود: فکر میکنم ۵ یا ۶ مدل، از سوی واردکنندهها ــ که بعضی از این کالاها هم از خودروسازهای خیلی مهمی بودند ــ پذیرش شد. فقط عرضه آنها مانده که لازم است قیمتگذاری شود و بهزودی عرضه آنها در بورس آغاز خواهد شد.
وی با بیان اینکه عرضه خودروهای خارجی در بورس در حال طی کردن مراحل اداری است، تصریح کرد: فکر نمیکنم این روند بیشتر از سه هفته طول بکشد، چون این خودروها در انبارهای تولیدکننده و واردکننده هستند. یکی از شرایط ما برای عرضه خودرو در بورس این است که خودرو در انبارهای تولیدکننده و واردکننده موجود باشد، نه اینکه برای مثال خودروی وارداتی در گمرک باشد و هنوز ترخیص نشده باشد.
اما مشکل اساسی اینجاست که چند روز اخیر محمدصادق مفتح، قائممقام وزیر صمت در گفتوگوی اختصاصی با «ایران» از مخالفت جدی وزارتخانه با عرضه خودرو در بورس کالا خبر داد. سیدمحمد اتابک گفت: تا به حال در کدام نقطه دنیا عرضه خودرو در بورس کالا داشتیم که بگوییم از تجربه موفقشان استفاده میکنیم؟ به دلایل مختلف موافق عرضه خودرو در بورس کالا نیستیم. باید یک نمونه پیدا کنیم که خودرو در بورس کالا عرضه شده و نتیجه خوب داشته است. باید وزارت صمت تأییدیه عرضه خودرو در بورس کالا را بدهد؛ ما مخالف این موضوع هستیم و تأیید نمیکنیم.
سالهاست که عرضه خودرو در بورس کالا با چالشهای وزارت صمت و شورای رقابت مواجه است. پیش از این شورای رقابت تنها چندساعت مانده به عرضه خودرو در بورس کالا مانع از عرضه آن میشد و صراحتاً مخالفت خود را با عرضه خودرو در بورس کالا اعلام کرده بود. اکنون نیز نوبت وزارت صمت است که مخالف عرضه خودرو در بورس کالا باشد و به نوعی مانع شفافیت خودرو در بورس کالا شود.
با شرایط حال حاضر به نظر میرسد که عرضه خودرو در بورس کالا تبدیل به یک پرونده ناتمام شود و مجدد شاهد آن باشیم که عرضه خودرو در بورس کالا در حد یک وعده باقی بماند. به نظر نمیرسد که سازمان بورس بتواند سدی محکم در برابر مخالفین عرضه خودرو در بورس کالا باشد و احتمالاً همین روزها شاهد آن باشیم که خبر لغو عرضه خودرو در بورس کالا منتشر شود.
عرضه خودروهای جدید در بورس
جلسه هیئت پذیرش بورس کالا در جلسه در 19 مردادماه سال جاری بهمنظور بررسی پذیرش پنج مدل خودروی وارداتی تشکیل شد. در پایان این جلسه، هیئت پذیرش با عرضه ۲۵۱۲ دستگاه خودروی وارداتی از سوی چهار شرکت عرضهکننده موافقت کرد. هیئت پذیرش بورس کالای ایران پس از بررسی مدارک و مستندات عرضهکنندگان ۵ مدل خودروی وارداتی، با پذیرش این خودروها برای عرضه در بورس موافقت کرد.
بر همین اساس قرار شد 330 دستگاه خودروی سواری هونگچی H5 از سوی شرکت بهمنموتور،300 دستگاه خودروی سواری مزدا ۳ از سوی شرکت بهمنموتور، 900 دستگاه خودروی سواری میتسوبیشی اکلیپس از سوی شرکت آرینموتور پویا، 61دستگاه خودروی سواری فولکسواگن IDUNYX از سوی شرکت ماموتخودرو و 921 دستگاه خودروی سواری لاماری HEV از سوی شرکت آرینپارس موتور در بورس کالا عرضه شود.
حذف سفتهبازی با بورس کالا
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه درخصوص عرضه خودروهای وارداتی در بورس گفت: در نگاه اول باید بگویم عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا متفاوت از تجربههای گذشته است. شورای رقابت معتقد است که بهطور کلی عرضه خودرو در بورس کالا به نفع بازار نیست؛ هرچند دلیل آن صرفاً به مقاومت در برابر بازار سرمایه برنمیگردد. شخصاً اعتقاد دارم که بورس کالا یک بازار متشکل و شفاف است که میتواند هم منافع مصرفکننده و هم تولیدکننده را بهتر از مکانیزمهای غیرشفاف حفظ کند.
وی ادامه داد: در این بازار، ابزارها و سازوکارهایی وجود دارد که میتواند تا حد زیادی جلوی سوداگری و سفتهبازی را بگیرد. حذف کامل این پدیدهها شاید غیرممکن باشد، اما بورس کالا بهترین امکان موجود برای کاهش حداکثری این رفتارهاست.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: تعجب من از تناقض در تصمیمگیری است. پس از اظهارنظر اعضای شورای رقابت، شاهد بودیم که حتی وزرای ذیربط از وزارت صمت گرفته تا وزارتخانههای مرتبط دیگر همگی تمایل جدی دارند که خودرو وارد بورس کالا شود. این جریان باعث میشود که بپرسیم چرا نهادی که با نحوه رقابت در بازار سروکار دارد، از ابزاری که ذاتاً رقابتزا و شفاف است، حمایت نمیکند. دولت و نمایندگانش معمولاً همسو با شورای رقابت هستند، اما در این مورد شکاف آشکاری دیده میشود.
آقابزرگی توضیح داد: ممکن است بخشی از ماجرا به ملاحظات سیاسی و روانی بازار برگردد. به عنوان نمونه، امروز پس از انتشار خبر موضع شورای رقابت، سهم شرکتهای خودروسازی در بورس وضعیت منفی پیدا کرد. این نشان میدهد که چنین اخبار و اظهارنظرهایی اثر مستقیم بر بازار سرمایه دارند.
وی تشریح کرد: به باور من، این موضعگیری شاید تلاشی برای «تلطیف فضای بازار» باشد تا از یک شوک منفی گسترده یا التهاب غیرقابل کنترل جلوگیری شود. به عبارت دیگر، شاید هدفشان ایجاد یک فرود نرم برای انتظارات بازار باشد، حتی اگر در نهایت تصمیم اجرایی متفاوتی اتخاذ شود.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نمونههای خارجی گفت: اگر بخواهیم صرفاً به قیاس با نمونههای خارجی تکیه کنیم، به نتیجه روشنی نمیرسیم، چون هیچ کشوری مدل فروش خودرو در بورس کالا را به این شکل تجربه نکرده است. اما این به معنای بیفایده بودن ایده نیست. مقایسه با سیستمهای فعلی داخلی مثل سامانه یکپارچه ثبتنام، پیشفروش یا قرعهکشی نشان میدهد که آن روشها ناکارآمدی بالایی داشتهاند. وقتی زیرساختها، بستر قانونی و فناوری برای عرضه خودرو در بورس کالا آماده است، منطقی است که از این ظرفیت استفاده کنیم. این بازار متشکل امکانات لازم را دارد و میتواند فرآیندی قابل پیشبینی و شفاف را ایجاد کند.
وی توضیح داد: رئیس سازمان بورس بیشتر دغدغه بهبود جایگاه و کارکرد بازار سرمایه را دارد، درحالیکه شورای رقابت بیشتر بر سیاستهای ایجاد توازن در رقابت بین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان متمرکز است. البته، در فضای سیاسی و اقتصادی کشور، چنین نهادهایی همیشه بیتأثیر از فشارهای بیرونی نیستند.
آقابزرگی در پاسخ به این سوال که آیا عرضه خودرو در بورس کالا صددرصد اجرایی خواهد شد؟ گفت: پیشبینی صددرصد دشوار است، اما با توجه به حجم دفاع وزرای مربوطه از این موضوع، نمیتوان رد کرد که این طرح دیر یا زود اجرا شود. حال ممکن است جزئیات و شیوه اجرا تفاوتهایی پیدا کند، اما در نهایت، بورس کالا همچنان بهترین بستر برای ساماندهی به عرضه خودرو به شمار میآید. اگر این فرآیند اجرایی شود، باید انتظار داشت که اثر آن بر شفافیت قیمتگذاری، کاهش رانت و دسترسی عادلانه مردم به خودرو ملموس باشد؛ هرچند مقاومتهایی هم از سوی ذینفعان ساختارهای موجود وجود خواهد داشت.
وی درباره مزایا و معایب عرضه خودرو در بورس کالا گفت: عرضه خودرو در بورس کالا مزایا و معایب بسیاری دارد که از مزایای آن میتوان به شفافیت و جلوگیری از رانت، افزایش رقابت واقعی، حرکت بهصرفه به نفع تولیدکننده و مصرفکننده اشاره کرد؛ همچنین چالشهای این موضوع نیز شامل مقاومت ذینفعان قدیمی، اثرگذاری بر اخبار بازار و عدم آشنایی برای عموم مردم است.
رقابت واقعی برای عرضه خودرو
علی رحمانی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به عرضه خودروهای وارداتی در بورس توضیح داد: در نگاه کلی، عرضه هر کالای مصرفی از جمله خودرو در بستر یک بازار شفاف و بر پایه مکانیزم عرضه و تقاضا، اقدام مثبتی است. همانطور که فولاد، میلگرد، مواد اولیه پتروشیمی یا سیمان از طریق بورس کالا معامله میشوند، خودرو نیز نباید از این قاعده مستثنی باشد. بورس کالا بستری را فراهم میکند که خریداران، چه مستقیم و چه از طریق کارگزاریها، بتوانند بدون واسطه معامله کنند. این امکان، هم شفافیت میآورد و هم رقابت واقعی ایجاد میکند.
وی افزود: مشکل اصلی به تجربههای اخیر برمیگردد. هفته گذشته در رسانهها اعلام شد که خودروهای پرتیراژ داخلی ایرانخودرو، با ذکر مشخصات دقیق مدلها، قرار است در بورس عرضه شوند. حتی خبر جلسات ماهانه بین سازمان بورس، بورس کالا و مدیران ایرانخودرو برای تاکید بر عرضه این محصولات منتشر شد. نتیجه چه شد؟ سهامداران خوشبین شدند، نماد ایرانخودرو صف خرید خورد، اما ناگهان روز سهشنبه و بعد از ساعات معاملات، شورای رقابت و وزارت صمت برای چندمین بار مخالفت خود را اعلام کردند.
این کارشناس بازار سرمایه توضیح داد: روز کاری بعد، ایرانخودرو که در صف خرید بود، با صف فروش بازگشایی شد. این اتفاق تنها یک نمونه است. داستان سایپا هم مشابه بود؛ بعد از کشوقوس فراوان اعلام شد این شرکت و شرکتهای زیرمجموعهاش واگذار میشوند، خریدار تایید اهلیت گرفته و حتی افزایش سرمایه هم در راه بود. اما ناگهان همه چیز شش ماه به تعویق افتاد. این سبک تصمیمگیری و اعلام خبر سبب ایجاد نوسانات غیرمنطقی و بیاعتمادی جدی در بازار میشود.
رحمانی تاکید کرد:پیش از پیگیری فروش خودروهای وارداتی در بورس، ابتدا باید تکلیف مسائل داخلی روشن شود و شفافسازی صورت گیرد. همانطور که در ضربالمثل آمده: «چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است.» خودروسازان داخلی زیان انباشته سنگینی دارند. اگر قرار است رئیس سازمان بورس به فکر عرضه وارداتیها باشد، باید پیش از آن، تکلیف نابسامانی و زیانهای داخلیها را مشخص کند.
وی اظهار کرد: برای خودروهای وارداتی، هزینهها و فرآیند واردات قبلاً انجام شده و پولهای کلان صرف شده است. اگر این خودروها با سود بالا و تعیین قیمت صرفاً بر مبنای عرضه و تقاضا در بورس به فروش برسند، احتمالاً فاصله قیمت با واقعیت بازار افزایش مییابد. این در حالی است که خودروهای داخلی نیز با افزایش قیمت روبهرو هستند، اما همچنان در زیان به سر میبرند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه چالش اصلی در این فرآیند اعتماد است، توضیح داد: هفته گذشته دیدیم که نوع و مدل خودرو برای عرضه مشخص شد، اما ظرف ۴۸ ساعت برنامه لغو شد. اتفاق مشابهی به راحتی میتواند برای وارداتیها هم طی ۷۲ ساعت رخ دهد. این رویه باعث میشود نگاه فعالان بازار به تصمیمهای بورس و دولت بدبینانه شود. در چنین فضایی، حتی یک خبر مثبت هم اثر پایداری نخواهد داشت، چون سرمایهگذاران به تداوم آن باور ندارند.
وی تشریح کرد: وقتی عرضه محصولاتی مثل خودرو بدون ثبات تصمیمگیری و شفافیت کامل انجام شود، احتمال شکلگیری شبکههایی که از این نوسانات کوتاهمدت بهره میبرند افزایش مییابد. این فضا باعث ایجاد ذهنیت رانتی در بازار میشود؛ یعنی اینکه برخی به جای تمرکز بر تولید یا ارزشافزوده واقعی، به دنبال بهرهبرداری از شکافهای تصمیمگیری و اطلاعرسانی هستند. چنین روندی به تولید لطمه میزند و فشار تورمی را نیز افزایش میدهد.
رحمانی با اشاره به اینکه این معضل تنها مختص خودرو نیست، گفت: متاسفانه این رویکرد در حال تعمیم به بخشهای دیگری از اقتصاد است. صحبتهایی هست که برق و بنزین هم قرار است با همین روش و در همین فضای ذهنی و سابقه تصمیمگیری عرضه شود. وقتی پیشینهای از ناپایداری و لغو تصمیمها در پرونده وجود دارد، طبیعی است که اعتماد عمومی به این شیوه برای سایر کالاها هم زیر سوال برود.
وی ادامه داد: برای جلوگیری از این معضل کارهای بسیاری میتوان انجام داد؛ نخست، سیاستگذاران باید پیش از اعلام عمومی هر تصمیمی، به جمعبندی قطعی برسند و از هماهنگی کامل بین نهادهای مرتبط مطمئن شوند. دوم، شفافیت باید واقعی باشد، یعنی هم مزایا و هم محدودیتهای تصمیمگیری به مردم و فعالان بازار توضیح داده شود. سوم، باید شاخصهای عملکرد و پایش اثر تصمیمها به صورت دورهای منتشر شود تا فعالان بازار بر اساس دادههای واقعی تصمیم بگیرند.
رحمانی در نهایت گفت: با اصل عرضه خودرو در بورس، چه وارداتی، چه داخلی، مشکل ندارم. مشکل من با بیثباتی، عدم شفافیت و اعلامهای مقطعی بدون پشتوانه اجرایی است. اگر این ایرادها برطرف شود، بورس کالا میتواند بهترین محل برای ایجاد شفافیت و رقابت در بازار خودرو باشد. بازار سرمایه بر پایه اعتماد زنده است و هر تصمیمی که این اعتماد را تضعیف کند، مضر است.
رونق دوباره بورس تهران
سرور قاراخانی، کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد:عرضه خودرو در بورس کالا هم یک فرصت جدی است و هم یک ریسک بالقوه که باید دقیق بررسی شود. از یک سو، میتواند تحرک تازهای به بازار بدهد، شاخص کل بورس را تقویت کند و فضای رقابتی سالمتری در بازار خودرو ایجاد کند. از سوی دیگر، اگر به درستی مدیریت نشود، ممکن است بازار را با بیثباتی و نوسانات شدید مواجه کند.
وی افزود:اولین مزیت، افزایش رقابت در بازار خودرو است. اگر عرضه خودروهای وارداتی در حجم مناسب و بهصورت مستمر انجام شود، به احتمال زیاد قیمتها کاهش پیدا میکند و رقابت بین شرکتهای داخلی و خارجی شکل میگیرد. این رقابت، به نفع مصرفکننده خواهد بود و حتی میتواند خودروسازان داخلی را وادار به ارتقای کیفیت محصولات کند تا سهم بازار خود را حفظ کنند.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: دومین مزیت، ایجاد رونق در بازار سرمایه است. در صورت ورود موفق و بدون مانع خودروهای وارداتی به بورس کالا، شاهد رشد سهام شرکتهای فعال در حوزه خودروسازی، قطعهسازی و حتی شرکتهای واردکننده خواهیم بود. بهویژه اگر نهادهای دولتی یا وزارتخانههای ذیربط مانعتراشی نکنند، این شرکتها میتوانند از فرصت ایجادشده حداکثر استفاده را ببرند. سومین نکته مثبت، تأثیر این رویکرد بر اعتماد سرمایهگذاران است. تقویت مکانیزم عرضه و تقاضا در بازاری مانند خودرو، در کنار شفافیت قیمتی، باعث میشود سرمایهگذاران حس کنند بازار سرمایه به سمت عدالت و شفافیت حرکت میکند.
قاراخانی توضیح داد: وقتی یک بازار مهم و پرسروصدا مثل بازار خودرو، براساس مکانیسم واقعی اقتصاد کار کند نه بر مبنای دستور و سهمیهبندی، سرمایهگذاران میبینند که اصول اقتصاد رقابتی رعایت میشود. این موضوع، هم به بورس و هم به خود بازار خودرو اعتبار میدهد. در چنین شرایطی، حتی کاهش منطقی قیمتها به دلیل افزایش عرضه، به عنوان یک نشانه مثبت در نظر گرفته میشود، چون بر پایه تصمیمات شفاف اتفاق افتاده است.
وی تاکید کرد:بیثباتی بزرگترین خطر است. اگر سازمانهای مسئول نتوانند این عرضه را به شکل پایدار و کنترلشده مدیریت کنند، یا قیمتها در کوتاهمدت نوسان شدیدی پیدا کنند، هم بازار خودرو و هم بازار سهام ضربه میبینند. فرض کنید عرضه خودروهای وارداتی به سرعت بالا میرود، اما از آن طرف تقاضا پایین است. در این حالت قیمتها ممکن است به شدت کاهش پیدا کند و این کاهش، سودآوری خودروسازان داخلی را تحت فشار قرار دهد. چنین اتفاقی به راحتی میتواند روی سهام آنها اثر منفی بگذارد و شاخص کل را هم تضعیف کند.
این کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: ما در گذشته مواردی داشتیم که یک تصمیم بزرگ در حوزه خودرو یا کالاهای مشابه اعلام شد، بازار واکنش مثبت نشان داد، اما ظرف ۴۸ یا ۷۲ ساعت تصمیم لغو یا معلق شد. نتیجه چنین رفتوبرگشتهایی، چیزی جز بیاعتمادی برای بازار سهام و فعالان اقتصادی نبود. اگر همین سناریو برای وارداتیها تکرار شود، سرمایهگذاران دوباره احساس ناامنی میکنند و ممکن است از بازار خارج شوند.
وی ادامه داد:قبل از هرگونه عرضه رسمی، باید سیاستها و مسیر اجرایی به طور کامل مشخص شود. این یعنی نهادهای مسئول و سیاستگذار، از وزارت صمت تا سازمان بورس، باید بر سر چارچوب و اهداف به توافق قطعی برسند.
قاراخانی گفت: مدیریت عرضه هم باید بر اساس دادههای واقعی بازار انجام شود. اگر عرضه بیش از اندازه باشد یا قیمتها به شکل غیرمنطقی افت کند، باید مکانیزمهای تنظیمکننده وارد عمل شوند. همچنین اطلاعرسانی باید شفاف و بدون تناقض باشد تا سرمایهگذاران و مصرفکنندگان دچار سردرگمی نشوند.
این کارشناس بازار سرمایه در نهایت اظهار کرد:عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا، همانند عرضه خودروهای داخلی، میتواند یک اقدام مثبت با آثار گسترده اقتصادی باشد، اما موفقیت آن وابسته به مدیریت هوشمندانه و پرهیز از تصمیمات شتابزده است. اگر این عرضهها با ثبات، هماهنگی نهادی و شفافیت کامل همراه باشد، نهتنها بورس، بلکه بازار خودرو هم منتفع خواهد شد اما اگر شاهد تغییرات ناگهانی، لغو یکشبه یا نوسانات بیکنترل باشیم، همه مزیتها زیر سوال میرود. بازار سرمایه بر پایه اعتماد زنده است؛ حفظ این اعتماد پیش از هر چیز، مهمترین وظیفه تصمیمگیران است.
انتهای پیام