صادرات فولاد ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع ارزآوری غیرنفتی کشور، در سال‌های اخیر با چالش‌های فزاینده‌ای روبه‌رو شده است. سیاست‌های ارزی چندنرخی، نوسانات قیمت انرژی، محدودیت‌های بانکی و تحریم‌های بین‌المللی، این صنعت استراتژیک را در موقعیتی شکننده قرار داده‌اند. در حالی که ایران با ظرفیت تولید سالانه ۳۰ تا ۳۵ میلیون تن فولاد، بیش از نیمی از تولید خود را مازاد بر نیاز داخلی می‌بیند، اما سیاست‌های فعلی انگیزه صادرات را به‌شدت تضعیف کرده‌اند.
به گزارش نبض صنعت، صادرات زنجیره فولاد کشور در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ با کاهش ۱۹ درصدی، معادل حدود ۴۰۰ میلیون دلار افت داشته است. همچنین صادرات انواع ورق فولادی در همین بازه زمانی بیش از ۴۱ درصد کاهش یافته است. این آمارها نشان می‌دهند که صادرات فولاد ایران نه‌تنها در حجم، بلکه در ارزش نیز با افت جدی مواجه شده و این روند، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران اقتصادی کشور است.
تضعیف صادرات فولاد ایران
یکی از مهم‌ترین موانع صادرات فولاد ایران، وجود نرخ‌های متفاوت برای ارز حاصل از صادرات است. تولیدکنندگان مجبورند ارز خود را با نرخی پایین‌تر از بازار آزاد به مرکز مبادله تحویل دهند، در حالی که تمام هزینه‌های تولید با نرخ آزاد محاسبه می‌شود. این شکاف قیمتی، نه‌تنها سودآوری را از بین برده، بلکه موجب شده ارز صادراتی به‌جای ورود به چرخه رسمی، به سمت بازارهای غیررسمی و اشخاص غیرتولیدی سوق پیدا کند. نتیجه این سیاست، کاهش عرضه ارز در بازار رسمی و تضعیف اقتصاد شفاف است.
فروختن محصولات فولادی با نرخ ارز ارزان‌تر در بازارهای خارجی، موجب شده که تولیدات ایرانی با قیمتی پایین‌تر از استانداردهای جهانی عرضه شوند. این وضعیت، نوعی دامپینگ ناخواسته ایجاد کرده و کشورهای مقصد برای محافظت از تولید داخلی خود، بر واردات فولاد ایران عوارض سنگین اعمال کرده‌اند. به این ترتیب، صادرات رسمی برای تولیدکنندگان واقعی و شناسنامه‌دار عملاً غیراقتصادی شده است.
فشارهای مالیاتی و انرژی؛ تهدیدی برای بقای تولیدکنندگان
علاوه بر سیاست‌های ارزی، فشارهای مالیاتی نیز بر دوش صادرکنندگان فولاد سنگینی می‌کند. حذف معافیت مالیاتی صادرات، در کنار الزام به فروش ارز با نرخ پایین‌تر، حاشیه سود تولیدکنندگان را به حداقل رسانده است. از سوی دیگر، ناپایداری در تأمین انرژی، به‌ویژه برق و گاز، موجب کاهش ظرفیت تولید شده و هزینه تمام‌شده هر تن فولاد را افزایش داده است. این عوامل در کنار هم، خطر تعطیلی واحدهای تولیدی و بیکاری گسترده را افزایش داده‌اند.
بازار داخلی تحت‌تأثیر صادرات فولاد ایران
تغییرات نرخ ارز و محدودیت‌های صادراتی، بازار داخلی فولاد را نیز دچار نوسان کرده‌اند. قیمت میلگرد، تیرآهن و ورق به‌سرعت تحت‌تأثیر این تحولات تغییر می‌کند و این بی‌ثباتی، برنامه‌ریزی تولید و عرضه را دشوار کرده است. در چنین شرایطی، سیاست گذاری صحیح دولت می‌تواند مسیر آینده صنعت فولاد را تعیین کند.
کارشناسان معتقدند که بازگرداندن مدیریت ارز صادراتی کل زنجیره فولاد به بازار توافقی با سیاست واحد و شفاف، می‌تواند انگیزه تولیدکنندگان را احیا کند. این اقدام، ضمن جبران زیان‌های گذشته، به افزایش عرضه ارز در بازار رسمی و کنترل قیمتها کمک خواهد کرد. همچنین حمایت هدفمند دولت، اصلاح مداخلات ارزی، و یافتن بازارهای جایگزین منطقه‌ای و جهانی، از جمله اقدامات ضروری برای حفظ رقابت‌پذیری صادرات فولاد ایران است.
نظر کارشناسان درباره بحران صادرات فولاد
احمد دنیانور، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد، سیاست ارزی دولت را عامل اصلی زیان‌ده شدن صادرات فولاد می‌داند. او تأکید می‌کند که فروش ارز با نرخ پایین‌تر از بازار آزاد، در حالی که هزینه‌های تولید با نرخ آزاد انجام می‌شود، ظلمی آشکار به تولیدکنندگان است. همچنین حذف معافیت مالیاتی صادرات، فشار مضاعفی بر فولاد سازان وارد کرده است.
سعید زرندی، مدیرعامل فولاد مبارکه نیز معتقد است که در شرایط فعلی، صادرات با نرخ رسمی فاقد صرفه اقتصادی است و باید هر دلاری که وارد کشور می‌شود، ارزشمند تلقی شود. او خواستار بازنگری در سیاست های ارزی و آزادسازی فضای صادراتی برای حفظ پویایی صنعت فولاد است.
در مجموع، صادرات فولاد ایران در نقطه‌ای بحرانی قرار دارد؛ نقطه‌ای که اگر با اصلاح سیاست‌های ارزی، حمایت عملیاتی و بازنگری در ساختارهای مالی همراه نشود، می‌تواند یکی از مهم‌ترین صنایع ارزآور کشور را به ورطه رکود و زیان مزمن بکشاند.
انتهای پیام
