مشکلات آبی کشور و پدیده شوم خشکسالی، سال‌هاست که در کشور وجود دارد و هیچ برنامه‌ای برای رفع آن وجود ندارد. مشکلات آب، در یک شب پدید نیامده‌اند که نتوان برای آن راه چاره‌ای اندیشید و باید در سال‌های گذشته، برای جبران بی‌آبی و پایان دادن به خشکسالی، برنامه‌ریزی‌هایی صورت می‌گرفت. کشور، اکنون با بحران شدید آب مواجه است و این موضوع، گریبان صنایع‌معدنی را که بیشتر، صنایع فولادی و سیمانی هستند، گرفته است. سوال اصلی اینجاست که چرا مشکلات آب کشور، تمام نمی‌شود و مسئولان راه چاره‌ای جز تعطیلی ندارند. آقایان مسئول، کشور آب ندارد و جلوی چنین امری را باید سال‌ها قبل می‌گرفتید.
به گزارش نبض صنعت، هر زمان کمبود برق، گاز یا کمبود آب در کشور پیش می‌آید، مسئولان تمام تقصیرها را بر گردن مردم می‌اندازند که استفاده نادرست، سبب شده است تا چنین وضعیتی ایجاد شود. اما آیا تاکنون، این سوال را از خود پرسیده‌اید که آیا عملکرد شما هم می‌توانسته در پیدایش وضع موجود ناترازی تاثیرگذار باشد؟ نمی‌توان تمام تقصیرها را گردن مردم انداخت و خود را کنار کشید و نگاهی به عملکرد خود نکرد. خواستم بدانید که همیشه نمی‌توان مردم را مقصر دانست.
تاکنون برای جمع آوری آب‌های سطحی چه اقدامی انجام داده اید؟ برای ذخیره‌سازی برق و گاز چطور؟ مگر مردم می‌توانند خودشان برق و آب و گاز ذخیره کنند؟ بودجه‌ها چه می‌شوند؟ تمام این حرف‌ها را کنار بگذاریم، کشور اکنون درگیر بی‌آبی است و گویا هیچ راهکاری به غیر از دعا برای باران وجود ندارد. معادن و صنایع‌معدنی، از بحران به‌وجودآمده در امان نخواهند بود و در این میان، صنایع‌معدنی، بیشتر از خود معادن، آسیب‌پذیر هستند. آن‌طور که کارشناسان اعلام کرده اند، جانمایی صنایع فولادی و سیمانی، در وسط بیابان، اقدام نادرستی بوده و این صنایع نیاز دارند تا مکان خود را تغییر دهند و نزدیک به موقعیتی قرار گیرند که دسترسی به آب داشته باشند.
خشکسالی روی زنجیره مواد معدنی تاثیرگذار است
بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع‌معدنی اتاق بازرگانی ایران در ارتباط با اهمیت آب در فعالیت‌های معدنکاری گفت: باید اشاره کرد که، آب یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین فاکتورهای بخش معدن و زنجیره معدنی در کشور است و اگر آب وجود نداشته باشد، استحصال مواد معدنی هم صورت نخواهد گرفت و این موضوع ضربه زیادی را به بخش معدن و توسعه آن خواهد زد. معادن کشور، مشکلات بسیاری دارند و نباید اجازه دهیم تا مشکلات آب هم معادن را زمینگیر کند.
شکوری ادامه داد: قطعا، خشکسالی بر زنجیره مواد معدنی تاثیرگذار خواهد بود. یکی از حیاتی‌ترین مسائل ما موضوع آب است، چون در تولید کاتد، فولاد، کنسانتره، گندله و… نیاز زیادی به آب وجود دارد. در حوزه معدنکاری نیز به‌همین‌صورت است. آب را باید یک فاکتور مهم و اساسی در حوزه معدن دانست که نبود آن، قطعا خسارات بسیاری را به بدنه معدن کشور وارد خواهد کرد.
وی گفت: بنابراین آب تاثیر بسیار زیادی در معادن دارد، میزان تاثیر آن نیز بستگی به میزان مشکل آب است. اگر واقعا نتوانیم آب بخش صنعت و معدن را تامین کنیم، بخش زیادی از تولید و صادرات کشور دچار مشکل می‌شود. بخش عمده‌ای از صادرات کشور در حوزه صادرات غیرنفتی متعلق به بخش صنعت و معدن کشور است. فولاد ۹ میلیارد دلار از صادرات کشور سهم داشته و مس نزدیک به یک میلیارد دلار صادرات دارد. در صورتی که نتوان آب معادن را تامین کرد همه این ارزآوری‌ها دچار مشکل می‌شود.
باید فکر اساسی برای آب کرد
وی افزود: به نظر می‌رسد کشور باید یک فکر اساسی برای مشکل آب کند. بزرگ‌ترین مشکلی که ما در رابطه با آب داریم، موضوع هدررفت آب در بخش کشاورزی است. از میان مصرف آب در کشور سهم بخش کشاورزی ۹۲ درصد، ۲ درصد بخش صنعت و معدن و ۶ درصد سهم بخش شرب و خانگی است. اگر صنعت ۱۰۰ درصد هم آب مصرف نکند، تنها می‌تواند ۲ درصد تاثیر بگذارد. اگر مردم آب نخورند و برای هیچ‌یک از مصارف خود هم آب مصرف نکنند، باز هم فقط ۶ درصد اثر خواهد داشت. در حالی که سهم بخش کشاورزی ۹۲ درصد است. باید شیوه مصرف آب و الگوی کشت در کشاورزی تغییر کند. کشوری که کم‌آب است، چرا باید هندوانه و خربزه تولید و صادر کند؟ کل صادرات هندوانه کشور به ۱۰۰میلیون دلار نمی‌رسد،اما در عین حال این میزان آب مصرف می‌کند. اگر ما بتوانیم این آب را در بخش صنعت مصرف کنیم، برای کشور صرفه اقتصادی و اشتغال بیشتری ایجاد می‌کند. اگر می‌خواهیم صنعت و معدن ما بهبود پیدا کند، به‌نظر می‌رسد نخستین کاری که باید انجام دهیم، این است که کشاورزی کشور را از لحاظ الگوی کشت و سیستم آبیاری اصلاح کنیم. کشت محصولات کشاورزی را باید از کشت غرقابی خارج کنیم که صرفه بیشتری ایجاد کند.
شکوری خاطرنشان کرد: مسلما مردم و صنعت آگاهانه در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند.
بخش عمده‌ای از آبی که در صنعت استفاده می‌شود، بازیافت شده و دوباره به چرخه تولید بازمی‌گردد. اما حتی اگر ۵۰ درصد آبی که صنعت مصرف می‌کند هم بازیافت شود و به چرخه تولید بازگردد، تاثیر زیادی نخواهد گذاشت.
اما اگر بتوانیم از هدررفت آب در بخش کشاورزی که ۹۲درصد مصرف دارد، جلوگیری کنیم، به نظر می‌رسد که بتوان مشکل بی‌آبی را در کشور کنترل کرد. مشکل اصلی ما در کمبود آب نیست، بلکه در مدیریت منابع آبی است.
اگر مدیریت آب اصلاح شود، به‌نظر می‌رسد مشکل کمتری با کمبود آب داشته باشیم.
صنعت فولاد کمترین نقش را در بحران کم‌آبی دارد
چندی پیش، بحرام سبحانی، رئیس انجمن فولاد ایران در ارتباط با وضعیت مصرف آب صنایع فولادی اظهار کرد: صنعت فولاد کمترین نقش را در بحران کم‌آبی دارد و براساس آمار وزارت نیرو، حدود ۹۲ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی، ۵ درصد در بخش مسکونی و تنها حدود 3 تا 4 درصد در کل صنعت کشور استفاده می‌شود و بر اساس آمار رسمی تنها «0.2 درصد» آب کشور در صنعت فولاد استفاده می‌شود و درباره مشکلات زیست‌محیطی و بحران آب هم نباید آدرس غلط به مردم داد.
سبحانی یادآور شد: سال ۶۸ قرارداد تامین آب به میزان ۴۰ میلیون مترمکعب برای تولید ۲.۵ میلیون تن فولاد بین صنعت فولاد و آب منطقه‌ای بسته شد و این در حالی است که اکنون با افزایش میزان تولید فولاد، مقدار برداشت آب نه‌تنها افزایش نداشته، بلکه طبق آمار رسمی، مصرف آب در صنعت فولاد به 0.1 گذشته هم رسیده و اکنون برای تولید هر کیلوگرم فولاد کمتر از ۲لیتر آب مصرف می‌شود، در حالی که برای تولید هر کیلوگرم هندوانه ۱۲۰ لیتر آب موردنیاز است.
وی اضافه کرد: در حال حاضر آب استفاده‌شده در بیشتر صنایع فولادی کشور از محل تصفیه و بازچرخانی فاضلاب شهرهای پیرامون واحدهای فولادسازی تامین می‌شود و از همین‌روست که چه زاینده‌رود آب داشته باشد یا نداشته باشد، تولید فولاد در استان اصفهان بی‌وقفه ادامه دارد.
سبحانی ادامه داد: صنعت فولاد در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری در عرصه بازچرخانی آب توانسته است کمترین برداشت از آب غیرپساب را داشته باشد و برای ۱۴میلیون مترمکعب آب موردنیاز فعلی صنعت فولاد نیز تنها از پساب آب شهرهای پیرامون استفاده شده است.
از سوی دیگر، فولاد مبارکه بودجه انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب آب دریا را به اصفهان را تامین کرده که با اجرای گام (فاز) دوم آن میزان آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان به ۲۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید و البته در سال‌های دور، قسمتی از هزینه سد تونل کوهرنگ ۳ را نیز تقبل کرده بود.
وی بااشاره به اغراق برخی در باره آلایندگی صنعت فولاد گفت: ژاپن یک‌پنجم ایران وسعت دارد، اما بیش از 3.5 برابر ایران یعنی بیش از 100 میلیون تن فولاد تولید می‌کند و با این وجود یک کشور سبز و بدون آلاینده است، پس در نتیجه صنعت فولاد می‌تواند آلاینده نباشد، البته به‌شرطی‌که مدیریت محیط‌زیست داشته باشیم.
بیشتر معادن در مناطق کویری و کم‌آب هستند
کامران وکیل، کارشناس و فعال حوزه معدن بااشاره بر اینکه معادن عموما در مناطق کویری، کم‌آب و ارتفاعات بالا هستند گفت: از گذشته تاکنون، تامین آب معادن با تانکر یا وسیله‌های دیگر انجام می‌شود. این تامین، به‌دلیل هزینه‌بر و انرژی‌بربودن، چالش بزرگی است که در فصول‌گرم سال به‌دلیل کم‌بودن منابع آبی، گران‌تر است و مشکلات بیشتری دارد. زیرا کمبود آب مسئله‌ای است که به‌سادگی نمی‌توان آن را جبران کرد و اگر اتفاق ناگواری برای آب کشور رخ دهد، معادن به مرحله‌ای کشانده خواهند شد که ممکن است بر تولید تاثیر خود را بگذارند. در شرایط فعلی، بحران آب بر کشور سایه انداخته و منابع آب کشور در حال اتمام است.
وکیل در ادامه افزود: معادن، برای تامین آب نیروی انسانی و همچنین استخراج سنگ‌های خاص مانند سنگ‌های تزئینی، به آب نیاز دارند، اما باید اشاه کرد که مصرف آب در معادن مقدار بالایی نیست و معمولا هیچ‌یک از معادن، حتی سنگ‌های تزئینی به‌علت کمبود آب تعطیل نمی‌شوند. آنچه از کم‌آبی لطمه می‌خورد، صنایع‌معدنی هستند. دلیل این آسیب، جانمایی غلط این صنایع است و این موضوع را کارشناسان حوزه معدن و همچنین اساتید حوزه آب، مطرح کرده‌اند.
وی گفت: صنایع فولادی و سیمانی کشور، در بیابان قرار دارند و می‌توان به‌جرأت اشاره کرد که تقریبا در هیچ‌جای جهان جز ایران، صنایع سیمانی و فولادی وسط بیابان مستقر نشده‌اند که این امر چالش‌های بسیاری را به‌همراه داشت. باید نتیجه گرفت که این جانمایی، حاصل تخمین‌های غیرکارشناسانه و توهم‌گونه است؛ برای مثال معتقد بودند اگر بیابان را ۵۰ متر حفر کنند، به سفره آب زیرزمینی می‌رسند و آب به‌صورت نامحدود وجود خواهد داشت که چنین تصوری را باید یک باور اشتباه دانست.
وی افزود: نتیجه این تصمیمات را اکنون پس از چند سال به‌شکل فرونشست دشت‌ها مشاهده می‌کنیم و این شرایط تا جایی ادامه خواهد داشت که زندگی در آن مناطق ناممکن خواهد بود، چه برسد به استقرار صنایع. می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در حوزه معادن، مشکل آنچنانی وجود ندارد اما درباره صنایع‌معدنی، نیاز است این پیشگیری انجام شود و یک عزمی در دولت به‌وجود بیاید که صنایع‌معدنی که در مناطق منابع آبی کمتر برخوردار احداث شده‌اند، پیش از آنکه این مصیبت تبدیل به یک فاجعه شود، جابه‌جا شوند و در مکان دیگر قرار گیرند. جانمایی صنایع معدنی، به‌دلیل تاکیدهای مجلس در دوره‌ها گذشته، در شهرها و استان‌هایی واقع شده است که در ایران مرکزی حبس هستند و عموما در منطقه‌ای قرار دارند که خشک و بی‌آب است.
سخن پایانی
امید است تا با کمی همت و اراده قوی، بتوانیم در صورت بارش برف یا باران، آب‌های سطحی خیابان را به‌سمت منابع آب‌های زیرزمینی هدایت کرد و البته کمتر، مجوزهای برداشت از سفره‌های زیرزمینی صادر شود. همچنین، نیاز است تا با کنترل بیشتر بر منابع آب زیرزمینی، جلوی برداشت‌های غیرقانونی آب را گرفت. البته در شرایط فعلی، آبی وجود ندارد که بخواهید مدیریت کنید.
انتهای پیام
