مصرف سوختهای فسیلی در بخشهای مختلف اقتصاد ایران همواره موضوعی مهم و بحث برانگیز بوده است. در میان این بخشها، معادن بهعنوان یکی از صنایع مادر و تأثیرگذار بر توسعه صنعتی کشور، جایگاه ویژهای دارند. با این حال، بررسی دقیق آمارها نشان میدهد که سهم معادن از مصرف گازوییل کشور بسیار ناچیز است و در مقایسه با بخش حملونقل یا نیروگاهها، تنها درصد اندکی از کل تولید سالانه گازوییل را به خود اختصاص میدهد. این واقعیت، تصویری تازه از الگوی مصرف انرژی در ایران ارائه میدهد و نشان میدهد که برخلاف تصور عمومی، معادن مصرفکننده اصلی گازوییل نیستند.
به گزارش نبض صنعت، بر اساس دادههای رسمی، ایران روزانه حدود ۱۱۵ میلیون لیتر گازوییل تولید میکند. این رقم در مقیاس سالانه به حدود ۴۲ میلیارد لیتر میرسد؛ عددی که ایران را در زمره تولیدکنندگان بزرگ این سوخت در منطقه قرار میدهد. اما سهم معادن از این حجم عظیم تولید تنها ۲ درصد است؛ یعنی چیزی در حدود ۸۴۰ میلیون لیتر در سال یا بهطور میانگین ۲.۳ میلیون لیتر در روز.
برای درک بهتر این میزان، کافی است به حجم استخراج مواد معدنی در کشور توجه کنیم. در سال گذشته، میزان استخراج معادن ایران حدود ۶۵۰ میلیون تن بوده است. اگر مصرف سالانه گازوییل معادن را بر این عدد تقسیم کنیم، به نتیجهای جالب میرسیم: بهازای استخراج هر تن ماده معدنی، تنها یک لیتر گازوییل مصرف میشود. این نسبت نشان میدهد که بهرهوری مصرف سوخت در معادن ایران، در مقایسه با بسیاری از صنایع دیگر، در سطح قابلقبولی قرار دارد.
برای مقایسه، یک وانت نیسان دیزلی در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش، حدود ۹ لیتر گازوییل مصرف میکند. این مثال ساده نشان میدهد که مصرف روزانه معادن، حتی با وجود ماشینآلات سنگین و عملیات گسترده، در برابر مصرف بخش حملونقل جادهای بسیار ناچیز است.
بهره وری انرژی در معادن
مصرف گازوییل در معادن ایران، هرچند از نظر عددی کوچک است، اما اهمیت راهبردی دارد. ماشینآلات معدنی مانند دامپتراکها، لودرها و بیلهای مکانیکی عمدتاً با گازوییل کار میکنند و بدون این سوخت، چرخه استخراج و حمل مواد معدنی متوقف خواهد شد. بنابراین، هر لیتر گازوییل مصرفشده در معادن نقشی مستقیم در تولید و صادرات مواد معدنی ایفا میکند.
از سوی دیگر، پایین بودن سهم مصرف معادن از کل تولید گازوییل کشور، فرصتی برای سیاستگذاران ایجاد میکند. این فرصت میتواند به تخصیص دقیقتر یارانهها و مدیریت بهتر منابع انرژی منجر شود. بهعنوان مثال، اگر تنها ۲ درصد از گازوییل تولیدی کشور به معادن اختصاص یابد، میتوان با برنامهریزی دقیق، نیاز این بخش را بهطور کامل پوشش داد و از بروز کمبود یا قاچاق سوخت جلوگیری کرد.
همچنین این آمار نشان میدهد که بخش حملونقل، بهویژه خودروهای دیزلی سبک و سنگین، مصرفکننده اصلی گازوییل در ایران است. بنابراین، تمرکز سیاست های صرفهجویی و بهینه سازی مصرف باید بیشتر بر این بخش قرار گیرد تا فشار بر منابع ملی کاهش یابد.
چشمانداز آینده مصرف گازوییل در معادن
با توجه به روند توسعه معادن و افزایش تقاضا برای مواد معدنی در بازارهای جهانی، انتظار میرود میزان استخراج در ایران طی سالهای آینده افزایش یابد. این افزایش بهطور طبیعی مصرف گازوییل را نیز بالا خواهد برد. با این حال، حتی اگر استخراج به یک میلیارد تن در سال برسد، مصرف گازوییل معادن همچنان کمتر از ۲.۵ میلیارد لیتر خواهد بود؛ یعنی کمتر از ۶ درصد کل تولید سالانه کشور.
این چشمانداز نشان میدهد که معادن ایران میتوانند بدون فشار جدی بر منابع انرژی، توسعه یابند. البته شرط اصلی این توسعه، نوسازی ماشین آلات و استفاده از فناوریهای کممصرف است. اگر ماشینآلات فرسوده جای خود را به تجهیزات مدرن بدهند، مصرف گازوییل بهازای هر تن استخراج حتی کمتر از یک لیتر خواهد شد.
از سوی دیگر، حرکت به سمت استفاده از انرژیهای جایگزین مانند برق یا گاز طبیعی در برخی ماشینآلات معدنی میتواند سهم مصرف گازوییل را باز هم کاهش دهد. این تغییر نهتنها به کاهش هزینهها کمک میکند، بلکه اثرات زیستمحیطی فعالیتهای معدنی را نیز کاهش خواهد داد.
سهم کوچک از انرژی ملی
مصرف گازوییل در معادن ایران تنها ۲ درصد از کل تولید کشور را شامل میشود؛ رقمی معادل ۸۴۰ میلیون لیتر در سال. این میزان در مقایسه با مصرف بخش حملونقل بسیار ناچیز است و نشان میدهد که معادن، برخلاف تصور عمومی، مصرفکننده اصلی گازوییل نیستند. بهازای استخراج هر تن ماده معدنی، تنها یک لیتر گازوییل مصرف میشود؛ عددی که بیانگر بهرهوری نسبی این بخش است.
اهمیت این آمار در آن است که سیاستگذاران میتوانند با مدیریت دقیق همین سهم کوچک، نیاز معادن را بهطور کامل تأمین کنند و از بروز مشکلاتی مانند کمبود سوخت یا قاچاق جلوگیری نمایند. در عین حال، تمرکز اصلی بر صرفهجویی باید بر بخش حملونقل باشد که مصرفکننده اصلی گازوییل در ایران است.
در نهایت، آینده مصرف گازوییل در معادن ایران به میزان توسعه این بخش و نوسازی ماشینآلات وابسته است. اگر فناوریهای نوین و انرژیهای جایگزین وارد چرخه استخراج شوند، سهم مصرف گازوییل معادن حتی کمتر از امروز خواهد شد و این بخش میتواند با کمترین فشار بر منابع انرژی، نقش خود را در اقتصاد ملی ایفا کند.
انتهای پیام
