نبض صنعت گزارش می دهد
تحلیل عملکرد تجاری نامطلوب ایران بر مبنای شاخص بانک جهانی

0
تجارت
بررسی عملکرد تجاری ایران بر مبنای شاخص های بانک جهانی طی سال های اخیر نشان می دهد که کشورمان تاکنون در هیچ یک از این شاخص با پنج شریک عمده تجاری خود تجارت مطلوبی نداشته است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری نبض صنعت، اگرچه از مجموعه شاخص های تحلیلی می توان برای ‏ارزیابی رقابت پذیری سبد کالاهای صادراتی یک کشور بهره برد، اما براساس روش پیشنهادی بانک ‏جهانی، عملکرد بخش بازرگانی را می توان از چهار بُعد: 1. ترکیب، جهت گیری و رشد صادرات و ‏واردات (شامل شاخص باز بودن تجاری، شاخص اکمال تجاری، شاخص پتانسیل تجاری و شاخص ‏شدت تجاری)، 2. تنوع محصول و بازار (شامل شاخص تمرکز صادرات و شاخص نفوذ بازار)، 3. مهارت ‏فناورانه در صادرات و 4. شاخص ماندگاری صادرات، مورد بررسی و ارزیابی قرار داد‏‎.‎

در این مورد بررسی دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‏های مجلس حاکی از آن است که وضعیت ‏تجاری کشور تاکنون در هیچ یک از شاخص های فوق با پنج شریک عمده تجاری طی سال های اخیر در ‏وضعیت مطلوبی قرار نداشته که در کنار سایر مؤلفه های مؤثر بر حوزه تجارت، عدم شناخت و تبیین ‏وضع موجود کشور براساس شاخص های فوق در این وضعیت بی تأثیر نبوده است. بر همین اساس ‏ضروری است در تنظیم روابط تجاری دو یا چندجانبه با کشورها، شناخت دقیق از وضعیت هریک از ‏شاخص های فوق و تمهید اقدامات مقتضی برای بهبود آنها در دستور کار قرار گیرد‎.‎

شاخص های بازرگانی تصویری روشن از وضعيت و روند تجارت خارجی کشورها و جایگاه و نقش هر ‏کشور در فضای بازرگانی بين الملل ارائه می دهد‎.‎

گزینش شاخص های مربوط به بازرگانی خارجی در گزارش مرکز پژوهش های مجلس بر اساس ‏چارچوب ارائه شده از سوی بانک جهانی برای تحليل رقابت پذیری صورت گرفته است. این شاخص ها ‏عبارتند از: 1 .شاخص باز بودن تجاری، 2 .شاخص اکمال تجاری، 3 .شاخص پتانسيل تجاری، 4 ‏‏.شاخص شدت تجاری، 5 .شاخص تمرکز صادرات، 6 .شاخص نفوذ بازار، 7 .مهارت فناورانه در صادرات ‏و 8 .شاخص ماندگاری صادرات‏‎.‎

نتایج به دست آمده از محاسبه و تحليل شاخص های بازرگانی با پنج شریک عمده تجاری بيانگر ‏واقعيت های آشکار‎ شده زیر است‎:‎

1- ‎بالاترین اکمال تجاری در صادرات ایران طی سالهای 2009 تا 2020 به ترتيب با کشورهای کره ‏جنوبی، عراق‎ و چين بوده و کشورها ی ترکيه و روسيه در رتبه های بعدی قرار دارند. نتيجه به دست آمده نشان می ‏دهد روند مناسب و رضایت بخش ی در جهت افزایش ميزان تطابق کالاهای متنوع صادرات ی ایران ‏با نيازهای متنوع وارداتی طرفهای عمده تجاری طی سال های مورد بررسی شکل نگرفته است. هرچند ‏این موضوع می تواند به روابط تجاری کشور مقابل نيز وابسته باشد‎.‎

2- ‎بالاترین ميزان پتانسيل تجاری ایران طی سالهای 2009 تا 2020 به ترتيب در صادرات به کشورهای ‏چين،‎ کره جنوبی و ترکيه بوده و کشورهای عراق و روسيه در رتبه های بعد ی قرار دارند. تغيير در پتانسيل ‏صادراتی حسب تغيير در تنوع و ميزان نيازهای واردات کالایی بازار شرکای تجاری و همچنين افزایش ‏تنوع و توان صادرات ایران به جهان حاصل می شود‎.‎

‎3- در سال 2018 ميلادی ، بيشترین شدت تجاری ایران در زمينه ميوه های خوراکی به ترتيب با‎ کشورهای قزاقستان، بحرین، قطر، ترکمنستان و قرقيزستان بوده است. شدت تجاری صادرات ميوه ‏های خوراکی ایران در سال 2018 در سطح جهان نزدیک به صفر بوده است‎.‎

‎4- نتایج بررسی شاخص تنوع و تمرکز کالاهای صادراتی حاکی از آن است که علیرغم متنوع تر شدن ‏سبد صادراتی‎ کشور طی 17 سال مورد بررسی، متوسط رشد ساليانه این سبد حدود 1.8 درصد رشد بوده است. مضافا ‏اینکه با وجود 4062 نوع محصول صادراتی در سال 1399، ارزش صادرات اغلب کالاها ناچيز و زیر 10 ‏هزار دلار بوده است. لذا در کنار تنوع بخشی به محصولات صادراتی باید مقياس صادرات این ‏محصولات نيز افزایش یابد.

5- ‎تمرکز صادرات کالایی ایران طی سالهای 1383 تا 1399 علیرغم وجود نوسان، روندی کاهشی داشته ‏است‎. به عبارت دیگر بخش صادرات کشور از تمرکز بر تعداد معدودی کالا به سمت صادرات تعداد بيشتری از ‏کالاهای جدید متمایل شده است‎.‎

بیشتر بخوانید: رشد ۴۱ درصدی تجارت ایران و آمریکا از ابتدای ۲۰۲۲

بیشتر بخوانید: رشد ۱۱ درصدی تجارت ایران و چین

6- ‎نتایج محاسبه شاخص نفوذ در برخی از بازارهای صادرات ی طی سالهای 2018-2013 حاکی از سطح ‏پایينتر‎ این شاخص برای ایران در مقایسه با کشورهایی مانند چين، کره جنوبی، ترکيه و روسيه است، اما در ‏مقایسه با عراق، ایران وضعيت بهتری در این شاخص داشته است‎.‎

7- ‎نتایج محاسبات و تحليل ها نشان می دهد بيش از نيمی از ارزش صادرات ایران مربوط به کالاهای ‏بدون فناوری و فاقد پيچيدگی بالا بوده است‎. ‎به علاوه کالاهای برخوردار از فناوری بالا کمترین سهم از ‏صادرات کالاهای کشور را طی سال های مورد بررسی به خود اختصاص داده اند‎.‎

8- ‎نتایج محاسبات این گزارش طی دوره 1400-1390 حاکی از آن است که از بين کل کدهای صادراتی ‏کالایی‎ طبقه بندی‎ HS ‎در سطح هشت رقمی، در تمامی سالها حدود 19 درصد از کالاها در سبد صادراتی کشور ‏به ميزان‎‎100 ‎ درصد ماندگار بوده اند؛ (حدود 967 کد کالایی از مجموع 5176 کد کالایی‎)‎

9- ‎با عنايت به نتايج به دست آمده و در راستاي افزايش اثربخشي موافقت نامه هاي تجارت ‏ترجيحي، بازرگاني و گمركي در سالهاي آتي، پيشنهادهاي ذيل در زمينه ارتقاي كاركردهاي مربوط به ‏شاخص هاي‎ بازرگاني خارجي با هدف گسترش همکاري و مبادله تجاري و اقتصادي ايران با شركاي عمده تجاري و ‏تقويت‎ نقش دولت و مجلس در زمينه تسهيل و تقويت ديپلماسي تجاري بايد مورد توجه قرار گيرد‎:‎

الف: دستگاه های مسئول ملزم به ارائه گزارش عملکرد مکتوب و دوره ای از اثربخشی عملکرد خود در ‏زمينه‎ بازرگانی خارجی به مجلس شورای اسلامی باشند‎.‎

ب: در انعقاد موافقت نامه های تجارت ترجيحی، پوشش طيف وسيعتری از کالاها بر اساس شاخص ‏های معرفی شده مورد توجه قرار گيرد‎.‎

ج: با توجه به اینکه برآورد پتانسيل صادراتی بين ایران و کشور چين با احتساب نفت و ميعانات در ‏سال 2020‏‎ بالای 6 ميليارد دلار و پتانسيل بالقوه صادراتی بالای 20 ميليارد دلار بوده است، بر این اساس ‏دیپلماسی فعال‎ شرق محور در کنار سایر استراتژیها باید یکی از دستور کارهای بخشهای اقتصادی و بازرگانی وزارت امور ‏خارجه‎ کشور باشد‎.‎

د: سازمان توسعه تجارت، راهبرد دیپلماسی تجاری با شرکای عمده تجاری و همسایگان را مبتنی بر ‏شاخص های تجاری از جمله شاخص اکمال، پتانسيل، ماندگاری صادرات و… تهيه کرده و پس از اخذ ‏نظر به دستگاه های‎ ذی ربط ابلاغ کند‎.‎

انتهای پیام

پاسخ دادن

دیدگاه خود را وارد کنید
لطفا نام خود را وارد کنید