ممانعت از عرضه خودرو در بورس کالا یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در حوزه سیاست‌های اقتصادی و بازار خودرو است. این اقدام که توسط دولت صورت می‌گیرد، تاثیر قابل توجهی بر بازار سرمایه، تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و کلیت اقتصاد دارد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری نبض صنعت، بازار خودرو یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های اقتصادی هر کشور است. این بازار نه تنها نقش مهمی در تأمین نیازهای حمل‌ونقل جامعه دارد بلکه به عنوان یک صنعت استراتژیک، تاثیر زیادی بر اشتغال، تولید ناخالص داخلی و توسعه صنعتی کشور دارد. اما سیاست‌گذاری‌های نادرست و مداخلات دولت می‌تواند اثرات منفی بر این بازار بگذارد. یکی از این مداخلات، جلوگیری از عرضه خودرو در بورس کالا است که به عنوان یک ابزار شفافیت و رقابت‌پذیری شناخته می‌شود. با این وجود، طی سال‌های اخیر شاهد بودیم که دولت با هدف کنترل قیمتها یا حمایت از مصرف‌کننده، عرضه خودرو در بورس کالا را محدود یا ممنوع کرده است.
تاریخچه و سابقه دخالت دولت در بازار خودرو
در دهه‌های گذشته، دخالت دولت در قیمت‌گذاری و تنظیم بازار خودرو همواره یکی از موضوعات مورد مناقشه بوده است. دولت‌ها برای کنترل تورم، جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمتها یا حمایت از تولیدکنندگان داخلی اقدام به تعیین قیمت‌های دستوری کرده‌اند اما تجربه نشان داده است که چنین سیاست‌هایی غالباً منجر به ایجاد بازار سیاه، کاهش کیفیت محصولات، کمبود عرضه و افزایش قیمت در بازار آزاد می‌شود.
در ایران نیز نمونه‌هایی مانند کنترل قیمتها یا محدودیت‌های وارداتی نشان داده‌اند که دخالت مستقیم دولت اغلب نتیجه معکوس داشته است. مصرف‌کنندگان ناچارند برای خرید خودروهای مورد نیاز خود هزینه‌های بیشتری بپردازند یا مدت زمان انتظار طولانی را تحمل کنند.
روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در این مورد معتقد است: عرضه خودرو در بورس کالا، مسیر حذف واسطه‌گران و بازگشت سود به تولید است.
وی با بیان اینکه هرگونه دخالت دستوری در قیمت، مسیر اصلاح را منحرف می‌کند، از پیشنهاد تخصیص درآمد حاصل از مابه‌التفاوت قیمت پایه و قیمت کشف‌شده در بورس، به برنامه‌های توسعه‌ای صنعت خودرو خبر داد و گفت: این منابع می‌توانند صرف افزایش داخلی‌سازی قطعات، بهبود کیفیت و تسریع در از رده خارج‌کردن خودروهای فرسوده شوند. بخشی از این درآمد نیز مشروط بر تحقق اهداف، دوباره به زنجیره تولید بازگردد.
امیرحسن کاکائی کارشناس بازار خودرو نیز در این مورد معتقد است: ایران خودرو و سایپا در شرایط بحرانی قرار دارند که نتیجه هشت سال سیاستگذاری غلط است و این زیان روز به روز بیشتر می شود.
وی با بیان اینکه زیان انباشته این ۲ شرکت خودروساز ۲۵۰ هزار میلیارد تومان است و با افزایش هزینه ها هر روز زیان بیشتر می شود، افزود: سال گذشته مدیریت دولتی شرکت ایرانخودرو پس از دو دهه به بخش خصوصی واگذار شد طبق قانون تجارت، هیات مدیره حق ندارد حقوق سهامداران را زیر پا گذاشته و باعث زیان شود.
وی ادامه داد: ایران خودرو اگر خودرو تولید کند با شرایط فعلی و قیمت گذاری دستوری منجر به افزایش زیان انباشته می شود و اگر تولید نکند در بازار تنش ایجاد می شود. از این رو این خودروساز به بن بست خورده است و باید بین راه های قانونی بهترین راه را برای خروج از وضعیت بحرانی انتخاب کند.
کاکائی تصریح کرد: عرضه خودرو در بورس یا شکایت از دولت از مهمترین راه های قانونی برای عبور از بحران است؛ طبق قانون شرکت خودروساز می تواند از دولت به دیوان عدالت اداری شکایت کند اما دولت منابع مالی ندارد که بخواهد زیان انباشته خودروساز را جبران کند و این امر یک مسیر معقول نیست، هر چند قانونی است.
عرضه خودرو در بورس کالا؛ مزایا و معایب
عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند راهکاری برای شفافیت بیشتر قیمتها باشد. با ورود خودرو به بورس کالا، قیمتها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود که این امر می‌تواند منجر به کشف قیمت واقعی شود. همچنین، این روش امکان کنترل بهتر بر توزیع محصولات را فراهم می‌کند و جلوی سودجویی‌های غیرقانونی را می‌گیرد.
از سوی دیگر، ممانعت از عرضه خودرو در بورس کالا باعث می‌شود تا بازار همچنان تحت تأثیر تصمیمات سیاسی قرار گیرد و نوسانات قیمتی بیشتر شود. عدم شفافیت در تعیین قیمتها ممکن است منجر به افزایش فاصله بین قیمت کارخانه و بازار آزاد گردد که نتیجه آن فشار بیشتر بر مصرف‌کننده نهایی است.
به عبارتی می توان گفت ممانعت دولت از عرضه خودرو در بورس کالا تبعات منفی زیادی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
عدم شفافیت قیمتی: وقتی خودروها خارج از بورس معامله شوند، قیمتها بیشتر تحت تأثیر واسطه‌ها و دلالان قرار می‌گیرد و شفافیت کاهش می‌یابد.
رشد بازار غیررسمی: محدودیت‌های دولتی باعث سوق دادن خریداران به سمت بازار آزاد با قیمت‌های بالاتر نسبت به کارخانه می‌شود.
افزایش فاصله بین قیمت کارخانه و بازار آزاد: این فاصله باعث سودآوری غیرقانونی دلالان شده و مصرف‌کنندگان نهایی را متضرر می‌کند.
کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران: عدم شفافیت و دخالت‌های مکرر دولت باعث تردید سرمایه‌گذاران نسبت به آینده بازار سرمایه شده است.
تأثیر منفی بر رونق بازار سرمایه: نبود ابزارهای شفاف برای معامله خودرو مانع جذب سرمایه‌گذاری مستقیم یا غیرمستقیم در بخش صنعت خودروسازی می‌شود.
تجربه جهانی چه می گوید؟
تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که دخالت مستقیم دولت در تعیین قیمت یا محدود کردن عرضه محصولات اساسی مانند خودرو غالباً نتیجه معکوس داشته است. برای مثال، کشورهایی مانند ایران طی سال‌های گذشته با محدود کردن عرضه خودرو در بورس کالا مواجه بوده‌اند؛ نتیجه آن افزایش تقاضای غیررسمی، رشد قاچاق، فساد اقتصادی، و کاهش اعتماد عمومی نسبت به نظام اقتصادی بوده است.
در مقابل، کشورهایی مانند آلمان یا ژاپن با بهره‌گیری از سیستم‌های بازاری شفاف توانسته‌اند ثبات قیمتی نسبی را حفظ کنند و همزمان سطح رقابت را بالا ببرند. این تجربیات نشان‌دهنده اهمیت ایجاد سازوکارهای رقابتی سالم برای تنظیم بازار است.
در هر حال، این روزها که اقتصاد کشور با بحران روبرو است توجه به لوکوموتیوهای اقتصاد و صنعت اهمیتی دوچندان پیدا کرده است. از آنجا که صنعت خودرو مهمترین پیشران برای بخش عظیمی از صنایع و معادن کشور به حساب می آید، اتخاذ سیاست های کارآمد و موثر در رشد آن امری ضروری است تا از این طریق، علاوه بر دوام صنعت خودرو و قطعه سازی شاهد رشد سایر بخش های وابسته به آن نیز باشیم.
در مجموع، عدم عرضه خودرو در بورس و نبود شفافیت تنها به نفع دلالان و سودجویان بازار خواهد بود و در نهایت، منفعتی نصیب مصرف کنندگان نهایی نخواهد شد.
انتهای پیام
